Dieren en muziek: wat vinden ze mooi?

Dieren en muziek

Kan een kat Beethoven waarderen? En wat vindt de hond eigenlijk van Jan Smit? Geloof het of niet, maar daar is onderzoek naar gedaan!

Wij mensen hebben heel veel met muziek. We worden er vrolijk of verdrietig van. We kunnen erop dansen. En een opzwepend deuntje kan ons helpen om die ene vervelende taak toch nog vlot af te ronden. Maar hoe zit dat met dieren? Wanneer thuis de radio aangaat, lijkt de hond daar totaal niet op te reageren. En ook gevoel van ritme lijkt het dier vreemd. Kunnen dieren het dan helemaal niet waarderen? Jawel, zo blijkt uit onderzoek. Maar net als mensen hebben ook dieren hun eigen voorkeuren. Ze vinden niet alles mooi en ook niet elk deuntje heeft dezelfde uitwerking op ze.

Tamarin

In 2009 lieten onderzoekers tamarins muziek horen. Ze begonnen met muziek waar ook wij mensen naar luisteren, maar daar reageerden de apen helemaal niet op (tenzij de onderzoekers muziek van Metallica lieten horen). En dus besloten de onderzoekers om apenmuziek te maken: muziek die is gebaseerd op de kreten van de dieren zelf.

De onderzoekers maakten twee ‘muziekstukken’. Het ene muziekstuk was gebaseerd op kreten waarmee angst wordt gecommuniceerd. Het andere muziekstuk was gebaseerd op geluiden die vriendelijke en gelukkige apen maakten. De muziekstukken waren slechts een halve minuut lang, maar misten hun uitwerking niet. Apen die ‘angstige’ muziek hoorden, reageerden daarop door meer te bewegen. Ook maakten ze een angstigere indruk. De apen die het andere muziekstuk hoorden, gingen juist minder bewegen en meer eten. Een teken dat ze kalm waren. Blijkbaar zijn geluiden er niet alleen om te communiceren hoe de dieren zich voelen, maar ook om die emoties over te brengen. Ook bleek uit het onderzoek dat apen tonen anders interpreteren dan wij mensen. Logisch dat ze ‘onze’ muziek dus maar zelden kunnen waarderen.

Chimpansees en muziek

Stel: je moet een chimpansee van een maand of vijf zien te vermaken. Wat laat je deze dan horen? Consonante (harmonieuze) of dissonante (minder of zelfs niet harmonieuze) geluiden? Het juiste antwoord: consonante geluiden. Dat blijkt uit een onderzoek van Japanse wetenschappers. Net als menselijke baby’s houden ook jonge chimpansees meer van consonantie. Een voorzichtig teken dat de voorliefde voor mooie muziek al heel oud is.

Kat en muziek

Voor wetenschappers is het natuurlijk heel interessant om te kijken hoe apen op muziek reageren. Apen zijn immers redelijk nauw aan ons verwant en kunnen ons helpen uitvinden waar onze voorliefde voor muziek precies ontstaan is. Maar voor de trotse bezitter van huisdieren zijn ook katten en honden en hun reactie op muziek vanzelfsprekend boeiend. Want wat vindt bijvoorbeeld de gemiddelde kat nu mooi? Uit het onderzoek met de tamarins was al gebleken dat menselijke muziek dieren niet zo aanspreekt. Muziek die speciaal voor de dieren was gecomponeerd deed het een stuk beter. Vandaar dat David Teie besloot om – nadat hij het eerder voor tamarins deed – ook speciale muziek voor katten te gaan maken. Zo ontwikkelde hij bijvoorbeeld muziek voor jonge katjes, maar ook rustgevende muziek voor katten die liever relaxen.

Luister hier naar muziek waarbij een kat heerlijk kan relaxen.

Het schijnt dat katten direct op de muziek reageren. Teie nodigt alle trotse bezitters van katten uit om het te proberen. Feedback ontvangt hij graag, want de muziek voor dieren staat nog in de kinderschoenen. De eerste menselijke muzikant schreef tenslotte ook niet direct de beste sonate. Zo kan ook het eerste muziekstuk voor katten niet perfect zijn.

Hond en muziek

En hoe zit dat met honden? Onderzoek wijst erop dat je je trouwe viervoeter beter Beethoven dan Metallica voor kunt schotelen. Onderzoeker Deborah Wells liet honden klassieke muziek, popmuziek, heavy metal en sprekende mensen horen. Vervolgens observeerde ze het gedrag van de honden. De honden waren het rustigst wanneer ze naar klassieke muziek luisterden. Wanneer ze heavy metal te horen kregen, waren ze zeer onrustig en blaften ze veel. Wells concludeerde na dat onderzoek dat het wellicht verstandig was om honden in stressvolle omgevingen (bijvoorbeeld een asiel) klassieke muziek te laten horen.

Belevingswereld

Alles wijst erop dat dieren onze muziek maar zeer beperkt kunnen waarderen. Dat is ergens logisch. Honden, maar ook katten kunnen bijvoorbeeld tot veel hogere frequenties horen dan wij mensen. Hun belevingswereld klinkt dan ook wat anders. Sommige onderzoekers stellen zelfs dat er niet alleen verschillen zijn tussen wat honden en katten mooi vinden, maar ook nog eens tussen wat bijvoorbeeld een Labrador en een chihuahua mooi vindt. Maar zelfs als we voor al die verschillende dieren speciale muziek zouden componeren, is het nog maar de vraag of zij de muziek net zo kunnen waarderen als wij dat doen. Onderzoeker Charles Snowdon – hij voerde ook het onderzoek met de tamarins uit – merkt in een interview met Livescience op dat honden, katten en apen niet in staat zijn om relatieve toonhoogtes te herkennen. Een rijtje noten kunnen ze wel leren herkennen. Maar wanneer datzelfde rijtje in een andere toonsoort wordt gespeeld, herkennen ze het niet meer. En dat maakt het heel lastig om op dezelfde wijze als wij mensen van muziek te genieten.

Het lijkt erop dat het vinden van een deuntje waarmee we onze kat of hond een plezier doen nog niet meevalt. Maar wie weet, komt daar in de toekomst verandering in: wetenschappers blijven zich namelijk in de belevingswereld van de dieren verdiepen. Tot die tijd zullen de dieren het echter gewoon met de muzieksmaak van hun baasjes moeten zien uit te houden.

© Caroline Kraaijvanger.